تحلیل مقایسه‌‌‌‌ای اشعار بیدل دهلوی با مینیاتورهای هندی دورۀ گورکانیان بر اساس نظریۀ قطب‌های استعاری و مجازی یاکوبسن

چکیده تمامی آفرینش­های هنری و ادبی انسان در هر دوره­ای در ارتباط و پیوند با یک‌دیگر قرار می­گیرند. به گونه­ای که با تحلیل مقایسه­ای میان آفرینش­های هنری و ادبی انسان در یک دوره می­توان به مؤلفه­های سبکیِ یکسان و مشابهی دست یافت. استخراج ویژگی­های سبکی مشترک میان انواع هنرها نیازمند وجود ابزارهای دقیقی است که در تمامی آفرینش­های هنری و ادبی قابل سنجش باشد. بررسی عملکرد دو فرآیند انتخاب و ترکیب بر روی محور جانشینی و محور هم‌نشینی ابزاری است که امکان بررسی مقایسه­ای سبکِ تمامی متون هنری و ادبی را برای سبک­پژوه فراهم می­کند. در این مقاله نحوة انتخاب و ترکیب نشانه­های زبانی و بلاغی بر روی «محور جانشینی» و «محور هم­نشینی» در شعر شاعر برجستة سبکْ موسوم به هندی «بیدل دهلوی» در کنار مینیاتورهای هنرمندان دورۀ گورکانی مورد بررسی قرار می­گیرد تا از منظر زبان­شناسی، شیوة زیبایی­آفرینی این شاعر و این هنرمندان بررسی و ویژگی­های سبکی مشترک آن‌ها استخراج شود. نتایج حاصل از این بررسی بیان‌گر عملکرد موازی دو فرآیند انتخاب و ترکیب در بسامدی نزدیک به هم است که کاربرد این دو فرآیند در کنار یک‌دیگر منجر به ایجاد پیچیدگی­هایی در شعر بیدل و مینیاتورهای این دوره شده است. به عبارتی همان‌گونه که بیدل غزل­ها را آذین­بندی کرده است که درک هر بیت در گرو اندیشیدن خواننده و دست‌یابی وی به انتخاب­های شاعر از روی محور جانشینی است، درک معنا و مفهوم اجزای به کار رفته در مینیاتورها نیز نیازمند دستیابی به مفاهیم نمادین انتخاب شده از روی محور جانشینی است.